به نقل از «جام جم آنلاین»

ملت‌سازی تشیع زیر سایه امام هشتم(ع)

تاریخ انتشار: ۱۰ خرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۸۷۰۶۵۰

هر‌کدام از اینها که یک کاری انجام دادند، این در حقیقت کار آن دیگران هم هست. یک انسانی که ۲۵۰ سال گویی عمر کرده است. تمام کارهای ائمه در طول این ۲۵۰ سال، کار یک انسان با یک هدف، با یک نیت و با تاکتیک‌های مختلف است.» (‌بخشی از بیانات رهبر معظم انقلاب در خطبه نماز جمعه بیست و سوم فروردین ماه سال ۱۳۶۱‌تهران)

انسان ۲۵۰ ساله در گذر تاریخ
رهبر معظم انقلاب در کتاب «انسان ۲۵۰ ساله» خود نیز تاریخ زندگی امامان و معصومان را به چهار دوره زمانی تقسیم می‌کنند؛ دوره اول از بعد رحلت پیامبر تا سال ۴۰هجری است که به شهادت امیرالمومنین انجامید.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در این بازه زمانی طی ماجرای «سقیفه بنی‌ساعده» واقعه غدیر فراموش شده و امامت به خلافت تبدیل شد. اتفاقی که از نظر نظام سیاسی شیعیان یک انحراف محسوب می‌شود.دوره دوم شامل سال‌های ۴۰ تا ۶۰ هجری، یعنی دوره سلطنت یزید و قیام امام حسین(ع) است. سال ۶۱ هجری نیز یک انحراف دیگری اتفاق افتاد به این شکل که بعد از فوت معاویه، خلافت سلطنتی شد، در حالی‌که تا پیش از آن، این‌گونه نبود. در مقطعی که خلافت به سلطنت تبدیل شد امام حسین(ع) قیام کردند. در واقع یکی از مهم‌ترین اهداف قیام امام حسین‌(ع)، جلوگیری از انحراف دوم یعنی تبدیل خلافت به سلطنت بود. موضوعی که در نظام سیاسی خیلی معنا‌دار است.دوره سوم نیز از سال ۶۰ تا ۲۰۱ هجری است که به ولیعهدی حضرت رضا(ع) منتهی می‌شود و دوره چهارم که پس از این تاریخ تا زمان ظهور حضرت حجت را دربر می‌گیرد.

بنیان پایه‌های تشیع در ایران
اما دوره سوم که مطمح‌نظر نگارنده است را باید بحق دوره‌ای دانست که پایه‌های تشیع ایرانیان با ولایتعهدی امام رضا‌(ع) مستحکم شد.دوره زندگانی علی بن موسی الرضا(ع) همزمان با حکومت عباسیان ‌است که با مشکلات عدیده‌ای از‌جمله جنگ‌های داخلی و شورش‌های مختلف علیه حکومت مواجه است. دوران امامت ایشان با سه خلیفه عباسی شامل هارون الرشید، امین و مأمون مقارن بود.پس از پیروزی مأمون عباسی در جنگ با امین در سال ۱۹۸ ه‍.ق، مأمون با گسترش قیام‌های شیعی مواجه شد. او به‌دنبال راهی برای پیروزی بر این شورش‌ها، تصمیم گرفت حضرت علی بن موسی الرضا(ع) را در حکومت دخیل کند و به‌همین منظور مقام ولایتعهدی خویش را به‌عهده او گذاشت. پس از آن‌که حضرت، نسبت به پذیرش منصب ولایتعهدی استنکاف کرد و مامون در تمام راه‌های سیاستمدارانه‌ای که برای قانع کردن امام پیش گرفته بود به بن‌بست رسید، بنابراین امام را در صورت نپذیرفتن ولایتعهدی تهدید به مرگ کرد و در سال ۲۰۰ ه‍.ق حضرت را به مرو، پایتخت خود، فراخواند. این رویداد که مهم‌ترین فصل تاریخی حیات علی بن موسی الرضا (ع) است، در سال ۲۰۱ ه‍.ق صورت پذیرفت.در باب این‌که چرا مامون چنین پیشنهادی به امام داد، پیش‌فرض‌های متعددی مطرح است؛ جذب یاران و طرفداران امام، پذیرفتن مشروعیت عباسیان توسط علویان، کنترل اعمال و رفتار امام رضا(ع)، سرکوب قیام‌های علویان و در آخر کاسته شدن مقام و منزلت امام نزد شیعیان‌شان چرا که خلافت و سیاست از نظر مردم، نوعى آلودگى تلقى مى‌شد و معتقد بودند که زهد با خلافت نمى‌‌سازد، آن هم خلافت اشرافی که عباسیان بنیانگذار‌آن‌بودند.

«اباصلت هروی» از اصحاب امام در این‌باره می‌گوید: «مامون ولایتعهدی را به امام واگذاشت، تا به مردم نشان دهد او چشم به دنیا دارد و به این‌ ترتیب، موقعیت معنوی خود را پیش آنها از دست بدهد.»

مامون که پیش از پیشنهاد ولایتعهدی، رسما از امام خواسته بود خلافت را به‌عهده بگیرد - طبق آنچه که در متون تاریخی به ثبت رسیده – آشکار به امام گفت: «اى فرزند رسول خدا، من برتری تو را شناختم و علم و زهد و تقوا و عبادت تو را درک کردم و مى‌بینم که تو شایسته‌‌ترى به خلافت تا من» و البته امام که کاملا از قصد مامون آگاه بود، در جواب او قاطعانه فرمودند:«اگر این خلافت مال تو است جایز نیست خودت را خلع کنى و لباسى را که خدا به تو پوشانده به دیگرى بدهى و اگر خلافت مال تو نیست چیزى که مال تو نیست جایز نیست آن را به من بدهى.»

برکات ولایتعهدی امام رضا‌ (ع)
از دید محققان تاریخ اسلام، در ولیعهدی حضرت رضا(ع) یک اتفاق فوق‌العاده مهمی افتاده که فقط با ملاک و سنجش فلسفه سیاسی می‌توان آن را بررسی کرد، چرا که حضرت رضا نه برادر مامون بود و نه از خاندان عباسی‌ها؛ این‌که حضرت مجبور شدند ولیعهد شوند یا تقیه کردند و‌... در‌مجموع فقط یک نتیجه از آن منتج می‌شود، این‌که حضرت با قبول ولایتعهدی، سعی کردند تاکتیک مامون عباسی را با یک راهبرد و استراتژی درست جواب دهند. درست است که ظاهر قضیه اجباری بوده ولی در باطن این‌گونه معنی نمی‌دهد و برکات این ولایتعهدی برای ما شیعیان و ایرانی‌ها خیلی زیاد است.پیشنهاد این ولایتعهدی نشان داد که خلافت نباید سلطنتی باشد و این اتفاق به‌دست خود خلیفه افتاد. یعنی مامون با این تصمیم مشروعیت سلطنتش را باطل اعلام کرد و حضرت رضا با قبولی حتی ظاهر ولایتعهدی، سلطنت را از خلافت برداشتند و این به لحاظ سیاسی خیلی معنادار است، آن قدر که امروز ولایت ظاهری حضرت رضا(ع) از نظر فرهنگ سیاسی و عمل سیاسی به قیام امام حسین‌(ع) تشبیه می‌شود.این‌که پس از قریب به ۲۰۰ سال حاکمیت خلفای اموی و عباسی، خود خلیفه - و نه نهضت‌های شیعه - مشروعیت خلافت خود و تمامی خلفای پیش از خود را زیر سؤال برد،‌ یکی از برکات اولیه ولایتعهدی حضرت رضا است . در حقیقت ولایت حضرت رضا‌(ع) اصلاح نظام سیاسی بود، اصلاح از سلطنت و خلافت و بازگشت به امامت که از این جنبه به بیان اسلام‌شناسان، فرصت ولایتعهدی حضرت رضا مثل خلیفه شدن امام علی(ع) است چرا که امامت ائمه در مقابل خلافت، مشروعیت پیدا کرد.

نتیجه دیگر ولایتعهدی امام، مهاجرت علویان به ایران‌ و انتقال مرکزیت شیعه به ایران است.پس از انتقال امام هشتم به ایران و پذیرش ولایتعهدی، گروهی از علویان از نقاط مختلف حجاز و عراق به ایران مهاجرت کردند. مردم نیز به‌دلیل این‌که آنها فرزندان پیامبر‌(ص) هستند، احترام خاصی برای آنان قائل بودند. حضرت معصومه‌(س) و احمد بن موسی، برادر امام رضا، از چهره‌های معروف این جریان هستند. همچنین، یحیی بن عبدا... بن حسن بن حسن، از نوادگان امام حسن‌(ع) معروف به شهید «فخ»؛ که پس از قیام حسین بن علی، با گروهی از کوفیان به دیلم آمد. هجرت او به این نقطه سبب گسترش تشیع شد. علاوه بر منطقه دیلم، طبرستان و مازندران امروز نیز مدت‌ها زیر نفوذ علویان قرار داشت و غالبا تشیع زیدی بر آنجا حاکم بود. به‌دنبال هجرت علویان و امامزادگان، به‌تدریج ایران به‌عنوان مرکز شیعیان معرفی شد. این امر در دوره‌های مختلف ادامه یافت تا این‌که شیعیان در جامعه ایرانی به اکثریت رسیدند. اتفاق دیگری که در این بستر افتاد، گسترش شیعه دوازده امامی است. پس از شهادت امام صادق‌ (ع)، فرقه اسماعیلیه پدید آمد که معتقد به امامت اسماعیل فرزند امام صادق بودند. همچنین بعد از شهادت امام کاظم‌(ع) گروهی با عنوان واقفیه به وجود آمد که معتقد بود امام کاظم از دنیا نرفته و او همان مهدی موعود است!

در چنین شرایطی، امام‌رضا‌(ع) با قرار گرفتن در مرکز توجه جامعه اسلامی و با سخنان خود از‌جمله حدیث «سلسله الذهب» و فراز معروف«بِشُرُوطِهَا وَ اَنَا مِنْ شُرُوطِهَا»، بر انحراف این فرقه‌ها از شیعه واقعی تاکید کرده و عملا وضعیت چنان شد که شیعیان دوازده امامی نسبت به دیگر شیعیان از اکثریت برخوردار شده و فرقه‌های انحرافی به حاشیه رانده شدند. همچنین امام در جایگاه ولایتعهدی به‌سرعت اقدام به تبلیغ معارف اصیل شیعه کردند، به این شکل که امام با حضور در مناظراتی که مامون تشکیل می‌داد، معارف ناب اسلامی، قرآنی و شیعی را در زمینه‌های توحید، عصمت انبیا، اوصاف پیامبر، ویژگی‌های ائمه و فضایل آنان و... بیان می‌کردند.(روایات زیادی از این امام همام به یادگار مانده است که شیخ‌صدوق برخی از آنها ‌را در کتاب عیون اخبار الرضا‌(ع) جمع‌آوری کرد.)

ملت‌سازی تشیع زیر سایه تمدن رضوی
و نکته آخر که بسیار قابل‌تامل است این‌که نظام اموی و عباسی در عین باطل بودن در آخر یک تمدنی ایجاد کردند که به آن «‌تمدن اسلامی» گویند، هرچند شیعیان نیز خود را کم و بیش در تمدن اسلامی شریک دانسته اما آن را تمدن مسلمانان می‌دانند و نه تمدن اسلامی؛ چرا که ما شیعیان معتقدیم تمدن اسلامی با وجود امام معصوم است که به بالندگی می‌رسد. با ولایت‌عهدی حضرت رضا(ع)، به مدد مکتب سیاسی ایشان، ابعاد تمدن بیداری اسلامی بیان شد و تمدنی از دل آن برخاست که امروز از آن به‌عنوان «تمدن رضوی» یاد می‌شود و حقیقتا در نسبتی تنگاتنگ با تمدن برتر یعنی تمدن مهدوی است و بحق که این تمدن رضوی بود که باعث پیوستگی ملت‌سازی تشیع در ایران شد. تمدنی که امروز می‌خواهد در ادامه انسان ۲۵۰ ساله خود را در قالب «تمدن نوین اسلامی» بشناساند و به ملت‌ها عرضه کند‌.حال این‌که تمدن نوین اسلامی چه شاخصه‌هایی را شامل می‌شود بماند برای مقالی دیگر؛ در این باب همین بس که از دیدگاه مقام معظم رهبری، گسترش و ترقی تمدن نوین اسلامی به همت و خرد دسته‌جمعی نیاز دارد که در سایه اخلاق، کار و تلاش، ایمان به خدا، عقلانیت، توانایی علمی، اقتصاد شکوفا، برخورداری از رسانه‌های قوی و روابط بین‌الملل به‌وجود می‌آید.

منبع: جام جم آنلاین

کلیدواژه: انسان ۲۵۰ ساله زندگی امامان ولایتعهدی امام رضا تمدن اسلامی حضرت رضا ع امام حسین امام رضا بن موسی ۲۵۰ سال

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت jamejamonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جام جم آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۸۷۰۶۵۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

پیام های تسلیت در پی درگذشت همسر شهید آیت الله سید مصطفی خمینی

به گزارش جماران؛ پیام های تسلیت در پی درگذشت همسر شهید آیت الله سید مصطفی خمینی، عروس امام راحل مرحومه معصومه حائری یزدی در پی می آید:

 

تسلیت سید محمد خاتمی به سید حسین خمینی در پی درگذشت همسر شهید آیت‌الله سیدمصطفی خمینی

 به گزارش جماران؛ حجت الاسلام و المسلمین سید محمد خاتمی در پیامی درگذشت همسر مکرّمه آیت الله شهید حاج سید مصطفی خمینی، سرکار حاجیه خانم معصومه حائری یزدی را به فرزند ایشان آیت الله سید حسین خمینی تسلیت گفت.

 متن پیام سید محمد خاتمی بدین شرح است:

بسم الله الرحمن الرحیم

جناب آیت الله حاج سید حسین خمینی

با درود به روان تابناک دو آیت حق حضرت شیخ مرتضی حائری و حضرت سید مصطفی خمینی، درگذشت بانوی با فضلیت سرکار معصومه خانم حائری مادر گرانقدرتان را که واسطه العقد مبارک میان دو بیت شریف حائری و خمینی بود صمیمانه به جنابعالی، سرکار خواهر بزرگوارتان و همه بستگان داغدار تسلیت می گویم و از پیشگاه حضرت حق جل و علا برای این فقیده سعیده آمرزش و رحمت الهی و برای بازماندگان معزز صبر و اجر و سلامتی مسالت می کنم.

با احترام

سید محمد خاتمی

۱۴۰۳/۲/۶

***

تسلیت اخوان انصاری در پی درگذشت همسر شهید آیت‌الله سیدمصطفی خمینی

 به گزارش جماران؛ متن پیام محمد علی انصاری، مجید انصاری و حمید انصاری در پی درگذشت همسر مکرّمه آیت الله شهید حاج سید مصطفی خمینی، سرکار حاجیه خانم معصومه حائری یزدی بدین شرح است:

انّا لله و انّا الیه راجعون

بیت شریف و مکرّم حضرت امام خمینی  (رضوان الله علیه)

و بیت معزز و محترم آیت الله شهید حاج آقا مصطفی خمینی  (اعلی الله مقامه)

ضایعه رحلت همسر مکرّمه آیت الله شهید حاج سید مصطفی خمینی، سرکار حاجیه خانم معصومه حائری یزدی موجب نهایت تأثر و اندوه عموم علاقمندان این خاندان شریف و پیروان حضرت امام خمینی (س) گردید.

بانوی فاضله و پرهیزکار و فرزند آیت الله حاج شیخ مرتضی حائری و نوه حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، موسس حوزه علمیه قم، علاوه بر مراتب فضل و کمالات مکتسبه شخصیه و افزون بر شرافت نسبی و سببی وابستگی به بیوت شریف آیات عظام: حائری یزدی، حجت کوه کمره ای و خمینی، شخصا نیز در مسیر مبارزات آزادیبخش ملت ایران و نهضت امام خمینی بهره مند از فیوضات معنوی فراوانی در همراهی با کاروانسالاران انقلاب اسلامی بوده است.

تحمل رنجهای دوران مبارزه در خاندان امام خمینی و تحمل توأم با نهایت شکیبائی در دشواریهای فراوان زندگی در غربت و هجرتهای مکرر؛ گذر صبورانه از دوران همراهی در تبعید 14 ساله همسر و فرزندان؛ تحمل داغ التیام ناپذیر شهادت همسر در عنفوان جوانی؛ آنهم عزیزی چونان آیت الله حاج آقا مصطفی خمینی که حقیقتا امید آینده امام و انقلاب و حوزه های علمیه بود ؛ و پس از آن نیز، تحمل قریب پنجاه سال رنج تنهایی و صبوری  بی آنکه حتی یک بار در تمام این دوران لب به شکوه گشوده باشد و یا آنکه به واسطه جایگاه ممتازی که در مسیر افتخار آمیز زندگی دشوار خویش داشته است اندک امتیازی از نام و نشان طلب کرده باشد، اینها و روشن بینی در مسائل اجتماعی و بزرگ منشی و مناعت طبع از  دیگر خصلتهای ارزنده اخلاقی حیات طیبه این بانوی فداکار است.

به سهم خویش، فقدان این بانوی محنت کشیده انقلاب از خاندان حائری بزرگ و خمینی کبیر را به عموم بستگان محترم آن مرحومه، به ویژه به اعضای بیت شریف ایشان و بیوت وابسته به حضرت امام خمینی و خاصتا به فرزندان داغدیده ایشان جناب حجت الاسلام و المسلمین سید حسین خمینی دامت افاضاته و دختر گرامیشان تسلیت می گوئیم.

محمد علی انصاری؛ مجید انصاری؛ حمید انصاری

***

تسلیت رئیسی در پی درگذشت همسر شهید آیت‌الله سیدمصطفی خمینی

متن پیام رئیس جمهور به شرح زیر است؛

بسم الله الرحمن الرحیم

انا لله و انا الیه راجعون

درگذشت مرحومه حاجیه خانم معصومه حائری، فرزند گرامی آیت‌الله شیخ مرتضی حائری و همسر بزرگوار شهید گرانقدر آیت‌الله سیدمصطفی خمینی، موجب تاثر و اندوه خاطر شد.

اینجانب با ابراز همدردی، این ضایعه را به بیت محترم امام (ره) و خاندان معزز این بانوی مومنه تسلیت می‌گویم و از درگاه خداوند متعال برای ایشان که تا آخر عمر با صبوری و اخلاص آرمان‌های والای همسر شهیدش را پاس داشت، علو درجات و همجواری با اولیای الهی و برای عموم بازماندگان صبر و سلامتی مسئلت دارم.

سید ابراهیم رئیسی

رئیس جمهوری اسلامی ایران

***

پیام تسلیت هادی سروش

بسمه تعالی 

جناب آیت الله آقای حاج سید حسن خمینی (دام بقائه)

در گذشت مخدره مومنه حاجیه خانم معصومه حائری یزدی، عروس بزرگ حضرت امام راحل عظیم الشان و همسر عموی گرامی تان مرحوم آیت الله حاج سیدمصطفی خمینی را تسلیت عرض میکنم.

صحیفه عمر آن بانوی جلیله که مفتخر به فرزندی مرحوم آیت‌الله شیخ مرتضی حائری بود نگارش از خطوطی دارد که نشان از تحمل سختی هایی است که در دوران نهضت و رنج و تبعید طولانی همسرش به جان خرید.

برای روح ایشان رحمت خاصه الهیه را خواستاریم .

هادی سروش

***

پیام تسلیت مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم

بسمه تعالی

انّا لله وانّا الیه راجعون

محضر بیت شریف امام خمینی(ره) و حضرت حجت الاسلام والمسلمین حاج سید حسین خمینی(زیدعزه)

ضایعه درگذشت بانوی با فضیلت و پرهیزکار، سرکار حاجیه خانم معصومه حائری، فرزند بزرگوار مرحوم آیت‌الله شیخ مرتضی حائری یزدی(ره) و همسر گرانقدر شهید آیت سید مصطفی خمینی(ره) را که سال‌ها در مسیر مبارزات ملت ایران رنج‌ها و مصائب زیادی تحمل کرد، به بیت شریف مرحوم امام خمینی(ره) و بیوت معظم آیت الله حائری یزدی و محقق داماد تسلیت می‌گوئیم.

از خداوند متعال برای آن مرحومه مغفوره حشر با حضرت زهرا سلام الله علیها و برای همه بازماندگان صبر و اجر مسالت داریم.

مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم

۱۴۰۳/۲/۶

***

پیام تسلیت سید احمد حسینی

بسم الله الرحمن الرحیم

درگذشت مرحومه سرکار خانم حائری یزدی  همسر مکرمه فرزند عالیقدر حضرت امام شهید آیت الله آقا سید مصطفی خمینی مایه تاثر فراوان گردید.

این مصیبت مولمه را به بیت مکرم حضرت امام ویاد گارگرامی آن حضرت  آیت الله سید حسن خمینی،حجت الاسلام والمسلمین حاج سید حسین خمینی فرزند بزرگوار آن بانوی مومنه وهمچنین بیت شریف مرحوم آیت الله آقای شیخ مرتضی حائری یزدی وسایر بستگان تسلیت عرض نموده،برای آن فقیده سعیده رحمت واسعه وبرای بازماندگان محترم صبری جمیل از خداوند سبحان مسالت میکنم.

سید احمد حسینی

***

پیام تسلیت دبیرکل حزب مردم سالاری

 کل نفس ذائقة الموت

ضایعه درگذشت بانوی با فضیلت و مومنه،حاجیه خانم معصومه حائری، فرزند بزرگوار مرحوم آیت‌الله شیخ مرتضی حائری یزدی(ره) و همسر گرانقدر شهید آیت الله سید مصطفی خمینی(ره) را که در مسیر مبارزه و انقلاب رنج‌ها و مصائب زیادی تحمل کرد، به بیت شریف مرحوم امام خمینی(ره) و جناب حجت الاسلام والمسلمین  سید حسین خمینی  و بیت معظم آیت الله حائری یزدی  تسلیت گفته و از خداوند  سبحان برای آن مرحومه مغفوره علو درجات و برای همه بازماندگان صبر و اجر مسالت دارم.

مصطفی کواکبیان   ١٤٠٢/٢/٧

 

تکمیل می شود...